Benin, 18 jaar later...

Na een goede, productieve werkweek op het platteland ben ik terug in de stad en in een luxe hotel. Dat betekent wifi!
Dus op deze laatste dag maar eens een levensteken sturen…

Het is bijzonder geweest. Afrika blijft altijd bijzonder, maar Benin is het eerste Afrikaanse land geweest waar ik gewoond en gewerkt heb. Extra speciaal dus.
Vrijdag hebben we onze workshop afgesloten en gister heeft Bruno, een van onze Beninese collega’s, de hele dag met me rondgetoerd op een herinneringstocht.
We zijn in het gebied geweest waar we vroeger (18 jaar geleden!!) werkten, we werkten afwisselend een aantal dagen in de stad en op het platteland, een gebied met weinig meer dan rode aarde, palmbomen en rieten huisjes.
De herinneringen kwamen al boven toen we het gebied naderden, en toen ik Theophile, onze Beninese medewerker van vroeger sprak, werden de beelden nog levendiger. Dat is dan toch erg gaaf van deze tijd met zoveel sociale media, Theophile had een tijd geleden contact opgenomen en nu was het dus de tijd om hem en zijn gezin te bezoeken.
Ze kwamen met fotoboeken aan om herinneringen op te halen. 18 jaar geleden was voor het digitale tijdperk, maar ik was bij hun bruiloft aanwezig, die foto’s blijven wel bewaard!
Het was goed zichtbaar hoe zwaar het leven is hier. Theophile was weinig veranderd, maar op Helga, zijn vrouw, hebben de jaren zichtbaar invloed gehad. En wat wil je anders, vol trots toonden ze hun drie zonen, maar dat wel na zeven zwangerschappen. Vier overleden of doodgeboren kinderen, hun oudste zoon is het vierde kind…

Het was goed om samen te zijn. Wel was ik erg blij dat Bruno er bij was. Ook in de tijd dat ik hier woonde, ging het niet vanzelf om een goed gesprek in het Frans te voeren en ondertussen is het nog verder weggezakt. In de anderhalve week die ik hier geweest ben, merkte ik wel hoe mn Frans terug begon te komen, ik kon de deelnemers aan de workshop aardig goed verstaan wanneer ze onderling in het Frans dingen bespraken, maar vloeiend is het niet. Bruno spreek goed Engels, hij vertaalde ook tijdens de workshop vaak tussen ons en de paar deelnemers die weinig Engels spraken.
En hij is sowieso een prettige reisgenoot. Afrikaanse mannen zoals hij kom je er weinig tegen. Reflectief, sensitief, enorm open en direct, dat geeft bijzondere ontmoetingen!
Hij vertelde me over zijn achtergrond, op zijn dertiende was hij bijna van school gegaan omdat het niet meer op te brengen was voor zijn arme familie. Uiteindelijk is hij door een familielid die priester is onder de hoede genomen. Ook dat was nog zeker geen makkelijk leven, onderwijs in enorm grote groepen, geen persoonlijke aandacht, een eigen potje koken met de meest basale ingrediënten.
Maar Bruno heeft een diepe wil en verlangen om te leren (daarmee was hij ook in onze workshop een erg welkome deelnemer!) en heeft het ver gebracht. Om nu niet alleen voor zijn gezin, maar voor zijn hele familie scholing en toekomst te kunnen bieden.

Het blijft confronterend, werken en verblijven in Afrika. Dit soort gesprekken raakt me diep. Want om je heen zie je mensen die leven in omstandigheden waar zo weinig hoop en toekomst in zichtbaar is.
Vorige week zaterdag hebben we ook een herinneringstocht gedaan, ik ben samen met mijn collega Dirk naar Ouidah geweest, de plek waar vroeger de slaven verzameld en ingescheept werden. Op de terugweg raakten we in gesprek met de taxichauffeur. Hij vroeg naar ons, Dirk vertelde over zijn kinderen en kleinkinderen en Antoine vroeg of ik ook kinderen heb. Na mijn ‘nee’ zei hij dat hij vijf dochters heeft en dat ik er wel eentje mocht meenemen. Even leek het een grapje, maar daarna werd hij diep serieus. Hij vertelde dat hij niet wist hoe te voorzien voor zijn kinderen. De eerste twee gaan naar school, de derde vraagt al waarom zij niet naar school mag. Hij werd emotioneel, zei hoe hij echt van zijn kinderen houdt en ze heus niet zomaar weg wil doen, maar dat hij zeker weet dat ze een beter leven in Nederland zouden hebben.
’s Avonds waren we er stil en verdrietig van. Nee, het is niet reeel om een kind mee te nemen en nee, we kunnen niet de wereld redden. Maar het komt wel even heel dicht bij zo.
Toen ik dit gister met Bruno besprak, kwam hij na zijn eigen verhaal vooral met boosheid over mensen die kinderen op de wereld zetten zonder goed voor ze te kunnen zorgen. Maar daarna zag hij ook de andere dingen, hoe de levensomstandigheden en gebrek aan onderwijs bijna onvermijdelijk lijken te leiden tot een herhaling van zetten…

Vorige week zondag hebben we een poging gedaan om mijn oude huis van vroeger te vinden. Het is dicht bij het hotel waar we verbleven, ik woonde vlak aan zee (zie de foto’s hieronder), maar we zijn te snel afgeslagen en kwamen in een arme visserswijk terecht. We liepen door naar het strand zodat ik herkenningspunten zou kunnen vinden, maar dat was een slecht plan. Ik had het kunnen weten, het strand wordt gebruikt als openbaar toilet, overal poepende mensen tussen plastic en afval. Bizar, als je aan zee bent en alleen maar stront ruikt.
Ja, en als je zo groot wordt…

Naast deze ervaringen is er ook altijd dat bijna ondefinieerbare iets wat Afrika zo speciaal maakt. Nooit makkelijk, nooit simpel. En toch…